Από την υπεύθυνη κτηνίατρο Βασιλική Α. Νταβλούρου.
Τι είναι λοιπόν αυτοί οι ψύλλοι που τόσο πολύ τρομάζουν εμάς και βασανίζουν τους μικρούς τετράποδους φίλους μας?
Οι ψύλλοι είναι μικρά , χωρίς φτερά, έντομα. Το σώμα τους έχει χρώμα καφέ σκούρο( πιο συχνά οι ιδιοκτήτες τα περιγράφουν ως μαύρα ζουζούνια) με πολύ χαρακτηριστικό σχήμα( μοιάζει συμπιεσμένο από τα πλάγια).
Έχουν αντένες, μάτια, χτένια. Ο θώρακάς τους χωρίζεται σε 3 μοίρες, καθεμιά από τις οποίες διαθέτει ένα ζεύγος ποδιών.
Οι ψύλλοι ΔΕΝ πετούν, αλλά πηδούν από ζώο σε ζώο!
Η ύπαρξη και επιβίωσή τους βασίζεται καθαρά στον ξενιστή ( σκύλο ή γάτα) πάνω στον οποίο παρασιτούν (τρέφονται με το αίμα του ζώου).
Υπάρχουν πάνω από 2000 διαφορετικά είδη και υποείδη ψύλλων στον κόσμο. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν οι ψύλλοι που συχνότερα παρασιτούν τους σκύλους και τις γάτες. Αυτοί ανήκουν στα είδη : Ctenocephalides felis, C. Canis(πιο συχνός στην Ελλάδα), pulex spp και Echidnophaga gallinacea ( ο ψύλλος που παρασιτεί κότες και στα πολύ θερμά κλίματα μπορεί παροδικά να παρασιτήσει και σκύλους/γάτες).
Ο Pulex irritans(ψύλλος του ανθρώπου), δεν βρίσκεται συχνά πάνω στους σκύλους. Μεταξύ ανθρώπου και σκύλου ο ψύλλος προτιμά να τρέφεται πάνω στο σώμα σκύλου, μπορεί όμως να μεταφερθεί από σκύλο σε άνθρωπο.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τον βιολογικό κύκλο του ψύλλου( πως αναπαράγεται) προκειμένου να καταλάβουμε πως επιβιώνει στο περιβάλλον.
Ο βιολογικός κύκλος του ψύλλου λοιπόν, περιλαμβάνει τα εξής στάδια: αβγό, προνύμφη, νύμφη, ενήλικο.
Κατά μέσο όρο το χρονικό διάστημα από το αβγό έως τον ενήλικο ψύλλο είναι 3 εβδομάδες.
Ο ψύλλος εξελίσσεται από το αβγό στον ενήλικο ψύλλο ως εξής: Ο θηλυκός ψύλλος εναποθέτει τα αβγά πάνω στο σώμα του ξενιστή( σκύλος/ γάτα). Συνήθως όταν το ζώο κοιμάται ή ξεκουράζεται. Τα αβγά αυτά ΔΕΝ κολλάνε πάνω στο σώμα του ζώου. Αντιθέτως, πέφτουν στο περιβάλλον του ζώου και εκεί ολοκληρώνουν τον βιολογικό τους κύκλο. Η ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου από την στιγμή που το αβγό πέσει στο χώρο παύει να εξαρτάται από τον ξενιστή(σκύλο/ γάτα) και εξαρτάται αποκλειστικά από τις περιβαλλοντικές συνθήκες!(θερμοκρασία, υγρασία).
Από την εκκόλαψη των αβγών προκύπτουν οι προνύμφες. Οι οποίες είναι μικρά σκουλήκια, λευκοκίκτρινου χρώματος.
Στις προνύμφες των ψύλλων ΔΕΝ αρέσει το φως. Προτιμούν το σκοτάδι γι’αυτό και κρύβονται βαθιά μέσα στα χαλιά μας (έως και 40 εκατοστά), στις ρωγμές ξύλινων δαπέδων ή επίπλων, και μέσα στο χώμα. Μέσα σε αυτά τα προστατευμένα περιβάλλοντα ο βιολογικός κύκλος μπορεί να ολοκληρωθεί ταχύτατα.
Η διατροφή τους αποτελείται από κόπρανα ενηλίκων ψύλλων, ξεραμένο αίμα ζώου και διάφορες άλλες οργανικές ουσίες.
Όλα τα στάδια ζωής του ψύλλου είναι ευαίσθητα στις περιβαλλοντικές συνθήκες. Γενικώς, θερμοκρασίες μεταξύ 20-30 βαθμών Κελσίου και σχετική Υγρασία κάτω του 70% είναι ιδανικές!!!
Τα αβγά εκκολάπονται σε 1,5 έως 10 ημέρες. Πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (Το στάδιο της προνύμφης ολοκληρώνεται σε 5-10 ημέρες όταν υπάρχει αρκετή τροφή και κατάλληλη θερμοκρασία. Οι προνύμφες είναι το πιο ευαίσθητο στάδιο του βιολογικού κύκλου του ψύλλου και χαρακτηρίζεται ως η Αχίλλειος πτέρνα του ψύλλου. Ξηρό περιβάλλον, (υγρασία κατώτερη του 33%), πολύ υψηλή θερμοκρασία (άνω των 35 C) και υπερβολικό ψύχος (κάτω των 8 C) μπορεί να σκοτώσει τις προνύμφες σύντομα.
Οι πλήρως αναπτυγμένες προνύμφες πλέκουν ένα κουκούλι μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η νύμφη. Η νύμφη είναι πιο ανθεκτική στη ξηρασία αλλά και αυτή πεθαίνει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Υπό ευνοικές συνθήκες,( κατάλληλη θερμοκρασία και υγρασία καθώς και ερεθίσματα όπως δονήσεις που μπορεί να προκληθούν από το βάδισμα ενός ζώου στο έδαφος) από το κουκούλι αυτό θα βγούν οι ενήλικοι ψύλλοι σε 5-17 ημέρες. Όταν όμως οι περιβαλλοντικές συνθήκες δεν είναι κατάλληλες τότε οι έξοδος των ενηλίκων ψύλλων μπορεί να καθυστερήσει ακόμα και 140 ημέρες.
Ο νεοφερμένος στον κόσμο ψύλλος χρειάζεται την παρουσία ενός ξενιστή( σκύλος/γάτα) για να επιβιώσει.
Ο θηλυκός ψύλλος αρχίζει την παραγωγή αβγών 24-36 ώρες μετά το πρώτο γεύμα αίματος. Αν ο θηλυκός ψύλλος δεν απομακρυνθεί από τον ξενιστή του, μπορεί να συνεχίσει την παραγωγή αβγών για πάνω από 100 ημέρες. Παραγωγή 40-50 αβγών ημερησίως έχει αναφερθεί.
'Eνας θηλυκός ψύλλος που εναποθέτει 20 αβγά την ημέρα , μπορεί να ευθύνεται για την παραγωγή έως και 20.000 ενηλίκων μέσα σε 60 ημέρες!!!!
Ακούγεται τρομακτικό αλλά ισχύει πως για κάθε 1 ψύλλο που βρίσκεται πάνω στο ζώο σας, αντιστοιχούν 100-200 αβά και προνυμφικά στάδια στο περιβάλλον!!!
Να θυμάστε πως ένας ενήλικος ψύλλος μπορεί να ζήσει έως και ένα χρόνο χωρίς τροφή!
Να θυμάστε πως η πηγή των ψύλλων τις περισσότερες φορές βρίσκεται μέσα στο ίδιο σας το σπίτι!!
Ένα πολύ καλό παράδειγμα και συχνό σενάριο είναι το ακόλουθο.
Ο ιδιοκτήτης παραλαμβάνει το ζώο του από τον ξενώνα και επιστρέφει σπίτι. Στο σπίτι οι ενήλικες νύμφες ψύλλων που μέχρι τότε κρύβονταν στα χαλιά, καναπέδες κτλ περιμένουν τον σκύλο να επιστρέψει. Ξαφνικά ο σκύλος γεμίζει ψύλλους και ιδιοκτήτης κατηγορεί τους ιδιοκτήτες του ξενώνα για κακή φροντίδα του ζώου τους
Το σάλιο του ψύλλου περιέχει διάφορες ουσίες που μπορεί να είναι ερεθιστικές ή αλλεργιονόνες . Οι συνέπειες της παρασίτωσης του ζώου από ψύλλους εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες: αριθμός ψύλλων, ανθεκτικότητα του ξενιστή ,υπερευαισθησία / αλλεργία στο σάλιο του ψύλλου.
Το βασικότερο πρόβλημα λοιπόν που δημιουργείται στα ζώα είναι ο κνησμός / αλλεργική αντίδραση από το σάλιο του ψύλλου.
Τα πολύ μικρόσωμα ζώα μπορεί να εκδηλώσουν ακόμα και σοβαρή αναιμία εξαιτίας υψηλής παρασίτωσης από ψύλλους. (72 θηλυκοί ψύλλοι μπορεί να καταναλώσουν έως και 1ml αίματος την ημέρα).
Ο ερεθισμός που προκαλεί το τσίμπημα του ψύλλου είναι κατά κάποιο τρόπο προστατευτικός για το ζώο. Καθόσον αυξάνεται ο αριθμός των ψύλλων πάνω σε ένα ζώο , εκδηλώνεται κνησμός ( ξύσιμο) Με αυτόν τον τρόπο το ίδιο το ζώο καταφέρνει να διώχνει μερικούς ψύλλους από επάνω του.
Να θυμάστε πως ΔΕΝ είναι όλα τα ζώα αλλεργικά στο δάγκωμα του ψύλλου. Αυτό σημαίνει πως ένα ζώο μπορεί να έχει έναν μεγάλο αριθμό ψύλλων επάνω του χωρίς να εκδηλώσει συμπτώματα δερματίτιδας.Γι'αυτό θα πρέπει να ελέγχετε τα ζώα σας συχνά για την παρουσία ψύλλων επάνω τους.
Υπενθυμίζω πως όπως όλα τα άρθρα αυτής της ιστοσελίδας,έτσι και το συγκεκριμένο, έχουν ως μόνο σκοπό την ενημέρωση ανθρώπων που ασχολούνται με κτηνιατρικά θέματα. Είτε είναι οι ίδιοι ιδιοκτήτες κατοικιδίων ζώων είτε όχι. Δεν πρόκειται για επιστημονικά άρθρα που απευθύνονται σε ειδικούς τους κλάδου. Γι'αυτό και η γλώσσα που χρησιμοποιώ είναι όσο το δυνατό πιο απλουστευμένη προκειμένου να γίνεται κατανοητή. Χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει πως όσα αναφέρονται στα άρθρα αυτά δεν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένα. Για κάθε άρθρο που δημοσιεύω σε αυτήν την ιστοσελίδα γίνεται μια πολύωρη προετοιμασία και μελέτη και χρησιμοποιούνται πάρα πολλές έγκυρες επιστημονικές πηγές σε συνδυασμό πάντα με την προσωπική μου γνώση και εμπειρία όλων των χρόνων της ενασχόλησής μου με την κτηνιατρική επιστήμη. 'Οπου θεωρείται σκόπιμο και χρήσιμο, θα αναφέρονται οι συγγραφείς/ερευνητές από την δουλειά των οποίων δανείζομαι την γνώση και σας την μεταφέρω.
Πληροφορίες για τους τρόπους αντιμετώπισης των ψύλλων θα βρείτε στο Εξω-αποπαρασιτισμοί. http://www.vasilikianimalclinic.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=38&Itemid=23&lang=el